సాపేక్ష నిరాకరణ (రెలెటివ్‌ డిప్రివేషన్‌) భావనకు కొనసాగింపుగా ''సామర్థ్యాల అవగాహన'' (కేపబిలిటీస్‌ అప్రోచ్‌) మరింత మెరుగ్గా పేదరికాన్ని నిర్వచించినది. ఈ అవగాహనకు రూపశిల్పి నోబెల్‌ బహుమతి గ్రహీత అమర్త్యసేన్‌. ఈ అవగాహనలో మానవ జీవిత నిర్వహణలోని ''సామర్థ్యాల పాత్రను'' ఆయన విశిష్టంగా విశ్లేషిస్తారు. సామర్థ్యాల పేదరికంపై ఆయన వాదనలు ఇలా ఉన్నాయి. సామర్థ్యాల నిరాకరణ - పేదరికాన్ని ఆదాయాల్లో కొరత (జీవనభృతి) ప్రమాణాలలో కంటే సామర్థ్యాల నిరాకరణ (డిప్రివేషన్‌ ఆఫ్‌ కేపబిలిటీస్‌)గా చూడాలి. సామర్థ్యాల నిరాకరణ అవగాహనలోనే, ఆదాయాల్లో కొరత భావన ఇమిడివుంది. సామర్థ్యాల కొరత/నిరాకరణ కున్న అనేక కారణాలలో ఆదాయ కొరత/నిరాకరణ ఒకటి మాత్రమే. సామాన్యంగా ఆదాయాల కొరత/నిరాకరణ, సామర్థ్యాల కొరత/నిరాకరణకు దారితీస్తుంది. అందువలన సామర్థ్యాల నిరాకరణను ఆమోదించడమంటే పేదరికంపై ఆదాయకొరత అవగాహనను నిరాకరించడం కాదని అమర్త్యసేన్‌ అభిప్రాయపడ్డారు.
వివరణ - సామాన్యంగా సామర్థ్యాలను మానవుడు సరుకులు, వాటి లక్షణాల నుండి పొందుతాడు. ఈ సామర్థ్యాలే అంతిమంగా మానవుని అవసరాలను తీర్చగల్గుతాయి. ఉదాహరణకు సైకిల్‌ ఒక సరుకు. దాని ప్రధాన లక్షణం రవాణా చేయటం. అది మనిషిని ఒక చోట నుండి మరొక చోటికి త్వరగా చేర్చ కలిగే మానవ సామర్థ్యాన్ని పెంచుతుంది. ఈ రకం సామర్థ్యాలే మానవుని జీవన ప్రమాణాల్ని మెరుగుపరుస్తాయి. ఈ ప్రక్రియనే సరుకుల్ని ప్రయోజనాత్మకంగా మార్చుకోవటం (ఫంక్షనింగ్‌) అంటారు. జీవన ప్రమాణాల మెరుగుదలలో సరుకులు, వాటి వినియోగాలే కాకుండా, మానవ సామర్థ్యాల పాత్ర కీలకమని అమర్త్యసేన్‌ వాదిస్తారు. సుదీర్ఘంగా ఆరోగ్యవంతమైన, విద్యావంతమైన జీవితాన్ని గడపటానికి కావలసిన పోషణ కరువైనప్పుడు మౌలిక సామర్థ్యాలు కొరవడుతాయని, ఫలితంగా జీవన ప్రమాణాలు క్షీణిస్తాయని, అందువల్ల సామర్థ్యాల నిరాకరణే పేదరికంగా అమర్త్యసేన్‌ నిర్వచించారు. పేదరికమంటే కూడు, గూడు, గుడ్డ తోపాటు ఆరోగ్యం, విద్య, స్వేచ్ఛ లేకపోవటం లేక నిరాకరింపబడటం. పేదరిక నిర్వచనం విసృతమైనది.
సామర్థ్యాలపై వివిధ ప్రభావాలు - సామర్థ్యాలపై (ఆదాయం పై కంటే ) వివిధ ప్రభావాలుంటాయి. 1. వయస్సు - యుక్తవయస్సు కంటే వృధ్ధాప్యంలో సామర్ధ్యంలో తేడా ఉంటుంది. వాళ్ళ అవసరాలు భిన్నంగా ఉంటాయి. 2. లింగభేదం, సామాజిక పాత్ర - గర్భధారణ బాధ్యత, ఆచారపరంగా నిర్వహించాల్సిన కుటుంబ బాధ్యతలు సామర్థ్యాలపై ప్రభావం చూపిస్తాయి. 3. స్థితి/స్ధానం - వరదలు, కరువుకాటకాలు, అభద్రత, హింస ఎక్కువగా ఉండే ప్రాంతాలలో సామర్థ్యాలపై వాటి ప్రభావం తీవ్రంగా ఉంటుంది.4. అంటువ్యాధులు - అంటువ్యాధులు తరచు సోకే ప్రాంతాలలో ప్రజల సామర్థ్యాలపై వాటి ప్రభావం అధికంగా ఉంటుంది. 5. మానవుని అదుపు లేని వివిధ పరిస్థితులు మానవ సామర్థ్యాలపై ప్రభావాన్ని చూపిస్తాయి.
ఆదాయం, సామర్థ్యాలు - 1. వృద్ధాప్యం, అంగవైకల్యం మనిషి సంపాదనపై పరిమితులను ఏర్పరుస్తాయి. సరుకుల్ని ప్రయోజనాత్మకంగా మార్చుకోవడంలో వారి మధ్య అనేక వ్యత్యాసాలు ఉంటాయి. వృద్ధులు, అంగవైకల్యులు, అనారోగ బాధితులు సగటు మనిషి జీవన ప్రమాణాలను సాధించటానికి ఎక్కువ ఖర్చుపెట్టాల్సి ఉంటుంది. వీటి ప్రభావం వారి సామర్థ్యాలపై అధికంగా ఉండి, వారి వ్యయ ప్రాధాన్యతలను తారుమారు చేస్తున్నాయి. అందువల్ల వీరికి ప్రభుత్వ చర్యలు అవసరమై ఉంటాయి. 2. లింగవివక్ష కొన్ని కుటుంబాలలో కొన్ని వైరుధ్యాలను సృష్టిస్తుంది. లింగవివక్ష పాటించే ప్రాంతాలలో మగవారికి అత్యధిక ప్రాధాన్యతనిస్తూ, కుటుంబ వనరులను అత్యధికంగా కేటాయించటం మూలకంగా, కుటుంబంలో మహిళలకు అందించగలిగే వనరులు కొరవడి అవి వారి సామర్థ్యంపై ప్రభావాన్ని కల్గిస్తాయి. లింగసమానత్వం ఉందనుకున్న యూరప్‌లోని ఇటలీలో జాతీయ ఆదాయంలో మహిళా శ్రమశక్తి గుర్తింపబడలేదు. అందువలన ఆదాయాలపరంగా సాపేక్ష నిరాకరణ, సామర్థ్యాల పరంగా సంపూర్ణంగా ఉండి సంపూర్ణ పేదరికానికి (ఆబ్జల్యూట్‌ పావర్టి) దారితీస్తుంది. 3. సామాజిక కార్యక్రమాలలో పాల్గొననివ్వని ''సామాజిక వెలివేత'' విధానాలు మానవ సామర్థ్యాలపై ప్రభావం కలిగి ఉంటాయి. టి.వి, వీడియో ప్లేయర్లు, ఆటోమోబైల్స్‌ అత్యధికంగా ఉత్పత్తి అయ్యే ధనిక దేశాలలో, వాటి నిరాకరణ కూడా సామర్థ్యాల నిరాకరణకు దారితీయవచ్చు.
సామర్థ్యాల పేదరిక విశ్లేషణలు, ''సామర్థ్యాల పేదరిక'' నిర్వచనాల యొక్క స్వభావం, కారణాలపై అవగాహనను పెంచుతుంది. అది పేదరిక నిర్మూలన సాధనాల కంటే, పేదరికానికి మూలమైన సమస్యలను వెదికి, వాటి పరిష్కారానికి కేంద్రీకరిస్తుంది.
వనరులపై హక్కును పొందటం (ఎన్‌టైటిల్‌మెంట్‌)- అమర్త్యసేన్‌ సామర్థ్యాలపై చేసిన సూత్రీకరణలతో పాటు, వనరులపై స్వాధీన హక్కును పొందే (ఎన్‌టైటిల్‌మెంట్‌) ప్రక్రియపై చేసిన వాదనలు ప్రముఖమైనవి. సమాజంలో వనరులు విస్తారంగా ఉండవచ్చుకాని, వాటి అవసరాలున్న ప్రజానీకం వాటిని సేకరించుకోగలిగే హక్కు కల్గియుండాలి. ఆ హక్కు భూమి కావచ్చు, జీవనభృతి, వేతనాల రూపంలో గాని ఉండవచ్చు లేదా ప్రభుత్వ జోక్యంతో సంక్రమించవచ్చు. లేని పక్షంలో మానవ సామర్థ్యాలు చైతన్యాలుడిగి నీరుకారి పోతాయి. అమర్త్యసేన్‌, ''కరువుకాటకాలలో మగ్గుతున్న ప్రజల్ని ఉదహరిస్తూ, వారు ఆహార పదార్థాల నందుకొనే హక్కు కల్గియుంటే, వారి సామర్థ్యాలు నిలబడతాయి. లేకపోతే కరువుకాటకాలతో బాధపడటమే వారికి సంక్రమించిన హక్కుగా భావించవలస ివుంటుంద''న్నారు. అందువల్లే వన రులపై హక్కులు లేకపోవడమే సామర్థ్యాల నిరాకరణగా, అదే పేద రికంగా అమర్త్యసేన్‌ పేదరికంపై నిర్వచనాన్ని విసృత పరిచారు.
సామర్థ్యాలు, వనరులపై హక్కు సాధనకు స్వేచ్ఛ అనివార్యమైంది - తమ దగ్గర ఉన్న సంపదను ఉపయోగించుకొని సామర్థ్యాల మెరుగుదలకు అవసరమైన సుదీర్ఘ జీవనం, ఆరోగ్యం, చలనం లాంటి జీవన ప్రమాణాలు వాటంతటవే ప్రజలదగ్గరకు రావు. వాటిని ఎన్నుకోకలిగి, సాధించగలిగే స్వేచ్ఛ అవసరమని, అందుకు రాజకీయ, పౌర స్వేచ్ఛలు కావాలని అమర్త్యసేన్‌ అభిప్రాయపడ్డారు. రాజకీయ, పౌర స్వేచ్ఛలను సాధించటానికి, అనుభవించటానికి హక్కులు అవసరమని, ఈ హక్కుల సాధనకు సంఘాలు ఏర్పాటు చేసుకోవటం, దానికి చట్టబద్ధత, చట్టపరమైన భద్రత అనివార్యమైనదన్నారు. ఇదంతా జరిగితే వ్యవస్థ స్వరూప స్వభావాలే మారిపోవచ్చు. అందుకనే పాలక వర్గాలు పై వాదనలకు అనేక ప్రతివాదనలను ముందుకు తెస్తున్నాయి. సంపద సృష్టిలో శ్రమ శక్తికి మానవ సామర్థ్యాల కల్పన ముందస్తు షరతుగా ''కారల్‌ మార్క్సు'' చేసిన సూత్రీకరణ, సామర్థ్యాల పేదరికంపై మరింత స్పష్టతనిస్తుంది.
No comments:
Post a Comment